İŞVERENİN HAKLI NEDENLE DERHAL FESİH HAKKI

İŞVEREN HANGİ HALLERDE İŞ SÖZLEŞMESİNİ HAKLI NEDENE DAYANARAK DERHAL FESHEDEBİLİR?

“İşverenin Haklı Nedenle Derhal Fesih Hakkı” İş Kanunu’nun 25. maddesinde düzenlenmiştir. Derhal fesih ile işverenin işçiye ihbarda bulunma zorunluluğu kaldırılmıştır. Madde içerisinde belirtilen haller sınırlı sayıda sayılmış olmakla, somut olayda değerlendirme yapılması gerekmektedir.

Süresi belirli olsun veya olmasın işveren, aşağıda yazılı hallerde iş sözleşmesini sürenin bitiminden önce veya bildirim süresini beklemeksizin feshedebilir:

I- Sağlık sebepleri:

a) İşçinin kendi kastından veya derli toplu olmayan yaşayışından yahut içkiye düşkünlüğünden doğacak bir hastalığa yakalanması veya engelli hâle gelmesi durumunda, bu sebeple doğacak devamsızlığın ardı ardına üç iş günü veya bir ayda beş iş gününden fazla sürmesi.

b) İşçinin tutulduğu hastalığın tedavi edilemeyecek nitelikte olduğu ve işyerinde çalışmasında sakınca bulunduğunun Sağlık Kurulunca saptanması durumunda.

(a) alt bendinde sayılan sebepler dışında işçinin hastalık, kaza, doğum ve gebelik gibi hallerde işveren için iş sözleşmesini bildirimsiz fesih hakkı; belirtilen hallerin işçinin işyerindeki çalışma süresine göre 17 nci maddedeki bildirim sürelerini altı hafta aşmasından sonra doğar. Doğum ve gebelik hallerinde bu süre 74 üncü maddedeki sürenin bitiminde başlar. Ancak işçinin iş sözleşmesinin askıda kalması nedeniyle işine gidemediği süreler için ücret işlemez.

II- Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri:

a) İş sözleşmesi yapıldığı sırada bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri için gerekli vasıflar veya şartlar kendisinde bulunmadığı halde bunların kendisinde bulunduğunu ileri sürerek, yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler veya sözler söyleyerek işçinin işvereni yanıltması.

b) İşçinin, işveren yahut bunların aile üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak sözler sarfetmesi veya davranışlarda bulunması, yahut işveren hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ihbar ve isnadlarda bulunması.

c) İşçinin işverenin başka bir işçisine cinsel tacizde bulunması.

d) İşçinin işverene yahut onun ailesi üyelerinden birine yahut işverenin başka işçisine sataşması, işyerine sarhoş yahut uyuşturucu madde almış olarak gelmesi ya da işyerinde bu maddeleri kullanması.

e) İşçinin, işverenin güvenini kötüye kullanmak, hırsızlık yapmak, işverenin meslek sırlarını ortaya atmak gibi doğruluk ve bağlılığa uymayan davranışlarda bulunması.

f) İşçinin, işyerinde, yedi günden fazla hapisle cezalandırılan ve cezası ertelenmeyen bir suç işlemesi.

g) İşçinin işverenden izin almaksızın veya haklı bir sebebe dayanmaksızın ardı ardına iki işgünü veya bir ay içinde iki defa herhangi bir tatil gününden sonraki iş günü, yahut bir ayda üç işgünü işine devam etmemesi.

h) İşçinin yapmakla ödevli bulunduğu görevleri kendisine hatırlatıldığı halde yapmamakta ısrar etmesi.

ı) İşçinin kendi isteği veya savsaması yüzünden işin güvenliğini tehlikeye düşürmesi, işyerinin malı olan veya malı olmayıp da eli altında bulunan makineleri, tesisatı veya başka eşya ve maddeleri otuz günlük ücretinin tutarıyla ödeyemeyecek derecede hasara ve kayba uğratması.

III- Zorlayıcı sebepler:

İşçiyi işyerinde bir haftadan fazla süre ile çalışmaktan alıkoyan zorlayıcı bir sebebin ortaya çıkması.

IV- İşçinin gözaltına alınması veya tutuklanması halinde devamsızlığın 17 nci maddedeki bildirim süresini aşması.

İşçi feshin yukarıdaki bentlerde öngörülen sebeplere uygun olmadığı iddiası ile 18, 20 ve 21 inci madde hükümleri çerçevesinde yargı yoluna başvurabilir.

Kanun metninde belirtilen haklı nedene dayanarak iş sözleşmesinin derhal feshedilmesi, iş sözleşmesinin işveren açısından tazminat ödenmeksizin ve işçiye bildirim süresi tanınmaksızın iş sözleşmesinin feshi anlamına gelmektedir.

Uygulamada en sık karşılaşılan nedenlerden birisi, işçinin kasten ve mazeretsiz ve geçerli sebebe dayanmaksızın devamsızlığından kaynaklanan fesih şeklidir. Bu durumda işveren kendi içerisinde her güne ayrı ayrı olacak şekilde düzenlenecek tutanak ile işçinin kasten ve mazeretsiz ve geçerli sebebe dayanmaksızın devamsızlık yaptığını imza altına alıp, iş sözleşmesini derhal ve haklı nedenle feshedebilecektir. Yarım gün çalışılan işyerlerinde bu madde hükmü açısından devamsızlık yapılması halinde tam gün işe devam edilmemiş gibi değerlendirme yapılmaktadır. Eğer işçiye devamsızlık yapması sebebiyle disiplin cezası verilmiş yahut işçi affedilmiş ise, bu durumda işveren haklı nedenle derhal fesih hakkını kullanamayacaktır.

İş Kanunu’nun işçinin haklı nedenle ve derhal feshini düzenleyen 24. maddesinde “İş sözleşmesinin konusu olan işin yapılmasının, işin niteliğinden doğan bir sebeple işçinin sağlığı veya yaşayışı için tehlikeli olması hali işçiye halı nedenle ve derhal fesih hakkı tanınmıştır. Bu durumla eşdeğer mahiyette, işçinin hastalığının işyerinde çalışmasına uygun olmadığının Sağlık Kurumunca saptanması hali işçiye olduğu gibi işverene de haklı nedenle ve derhal fesih hakkı verilmektedir.

İşçinin işe başlarken işvereni yanıltması işveren için haklı sebeple ve derhal fesih nedenidir. Burada işçinin kendisini yanılttığını, yanıltılan noktaların işin esası için esaslı noktalardan olduğu konusundaki ispat yükü işveren üzerindedir. İşveren bu durumu her türlü delille ispat edebilecektir.

İşçinin yapmakla bulunduğu ödevleri yapmaması iş sözleşmesine aykırılık teşkil etmektedir. Ancak işveren için haklı sebeple derhal fesih hakkının kullanılabilmesi için bu ödevlerin işçinin iş tanımı gereği olması ve kendisine hatırlatılmasına rağmen işçinin ıslarla yapmaması şartları aranmaktadır.

Aynı şekilde işçinin iş yeri güvenliğine uygun hareket etmemesi hali de işveren için haklı sebeple fesih sebebidir. Bununla birlikte işçinin işverene ait olsun ya da olmasın işyerinde bulunan makineleri, tesisatı veya başka eşya ve maddeleri otuz günlük ücretinin tutarıyla ödeyemeyecek derecede hasara ve kayba uğratması işveren açısından haklı nedenle ve derhal fesih sebebidir. Burada işçinin kusur oranına göre değerlendirme yapılacaktır. 30 günlük ücretin brüt ücret mi net ücret mi üzerinden hesaplanacağı hususu net olmamakla birlikte, işçi lehine yorum ile brüt ücret esas alınabileceği kanaatindeyiz. Bu durumda, işçinin işverenin zararını gidermiş olması ya da pişmanlığı işçinin kusurlu halini ortadan kaldırmayacağından işverenin fesih hakkını etkilemeyecektir, işveren zarar karşılanmış olmasına rağmen iş sözleşmesini bu sebebe dayanarak haklı nedenle ve derhal feshedebilecektir.

İş davalarında görevli ve yetki mahkeme, işin yapıldığı yer ya da gerçek ya da tüzel kişi davalının yerleşim yerinde bulunan iş mahkemesidir. İş mahkemesinin bulunmadığı yerlerde Asliye Hukuk Mahkemeleri İş Mahkemesi sıfatı ile davaya bakacaktır.

Hak kaybı yaşanmaması için bir avukattan hukuki hizmet alınmasını öneririz.